Afty to owrzodzenia przybierające postać niewielkich, owalnych nadżerek zlokalizowanych na błonie śluzowej jamy ustnej, warg, podniebienia lub języka. Ich pojawianiu się może towarzyszyć pieczenie i mrowienie w jamie ustnej, powiększenie węzłów chłonnych szyi i podwyższona temperatura. Ta bolesna i sprawiająca duży dyskomfort dolegliwość najczęściej utrzymuje się od 1 do 4 tygodni.
Afty są schorzeniem przewlekłym i nawracającym, ale w przeciwieństwie do opryszczki nie są zaraźliwe. Ich zdiagnozowanie najczęściej odbywa się na podstawie oględzin; w razie potrzeby wykonywane są posiewy w celu odróżnienia ich od podobnych zmian w jamie ustnej. Jeśli afty samoistnie nie znikają lub ciągle nawracają, lekarze zalecają wykonanie badania krwi i oznaczenie poziomu glukozy w celu wykluczenia choroby ogólnoustrojowej.
Rodzaje aft
- afty małe – częściej dotykają dorosłych niż dzieci. Mają charakter nawrotowy i przewlekły
- afty duże – mają najczęściej średnicę 1-2 cm i trudniej się goją
- opryszczkowate – często stwierdzany jest w nich wirus opryszczki
Najczęstsze przyczyny powstawania aft
- nieprawidłowa higiena jamy ustnej
- infekcje wirusowe
- silny stres i zmęczenie
- zaburzenia hormonalne
- problemy żołądkowo – jelitowe (np. celiakia lub choroba Leśniewskiego – Crohna)
- stosowanie niektórych leków
- uszkodzenia mechaniczne
- osłabienie układu odpornościowego
- niedobór żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12
- próchnica lub źle dopasowana proteza
- błędy w szczotkowaniu zębów
- uwarunkowania genetyczne
Jak pozbyć się aft domowymi sposobami?
W przypadku wystąpienia aft konsultacja lekarska jest zazwyczaj zbędna. W celu złagodzenia objawów można stosować żele ochronne, antybakteryjne płyny do płukania jamy ustnej oraz dostępne bez recepty preparaty antyseptyczne i przeciwzapalne. Warto jednak zasięgnąć porady specjalisty, gdy schorzenie nie ustępuje lub gdy przybiera ostrą postać (np. gdy zmiany mają średnicę > 1 cm). Lekarz może zdecydować wówczas o przepisaniu antybiotyku lub sterydów.
W pozostałych sytuacjach można wypróbować proste i nie wymagające dużych nakładów finansowych domowe sposoby na pozbycie się tego uporczywego problemu:
- Do leczenia aft świetne nadają się zioła, takie jak: szałwia, rumianek, liść maliny. Dobre efekty przynosi także płukanie jamy ustnej odwarem wody różanej, żeń-szenia lub miłorzębu japońskiego
- Przykładanie w chore miejsce przestudzonego woreczka z herbatą
- Płukanie jamy ustnej sodą oczyszczoną, która ma działanie antybakteryjne
- Picie soków z cebuli i marchewki
- Zwykła sól jest sojusznikiem w walce z bólem towarzyszącym aftom. W celu uzyskania roztworu do płukania jamy ustnej należy rozpuścić łyżeczkę soli w szklance ciepłej wody
- Przykładanie nasączonego wodą utlenioną patyczka higienicznego na owrzodzone miejsce
W trakcie kuracji niezbędne jest zadbanie o prawidłową dietę: nie wolno spożywać gorących lub mocno przyprawionych potraw, ponieważ mogą prowadzić do podrażnienia jamy ustnej. Warto także ograniczyć takie produkty jak: czekolada, cytrusy, alkohol, owoce morza, truskawki. W jadłospisie powinny za to znaleźć się produkty bogate w cynk i witaminy A, B, E oraz z grupy B. Osobom zmagającym się z aftami polecane są m.in.: jogurty, maślanki, kefir, budyń, mleko, produkty pełnoziarniste, cebula, fasola, orzechy i ryby.
Zapobieganie aftom — profilaktyka
Profilaktyka w przypadku aft jest raczej trudna ze względu na wielość możliwych przyczyn. W celu zminimalizowania ryzyka powrotu tej bolesnej dolegliwości można jednak zastosować się do kilku prostych zasad.
Należy przestrzegać prawidłowej higieny jamy ustnej, zgłaszać się regularnie na kontrole do gabinetu stomatologicznego, zmienić szczoteczkę o twardym włosiu na miękką oraz korzystać z past bez siarczanu sodowo-laurynowego (SLS) w składzie.
W przypadku źle dopasowanej protezy należy bezzwłocznie skontaktować się z dentystą. Pomocne może okazać się także zadbanie o dietę m.in. poprzez unikanie spożywania pikantnych i kwaśnych potraw. W razie problemów hormonalnych (np. w czasie ciąży lub w okresie pokwitania) trzeba skonsultować się z endokrynologiem. Zadbanie o prawidłową ilość snu oraz podjęcie próby radzenia sobie ze stresem bez wątpienia korzystnie wpłynie na układ odpornościowy, a tym samym może pomóc w walce z aftami.